نقد فیلمنامه " دزدیدن چتر سپید خوشحالی فروشی" به نویسندگی سروش میدانکی

 فیلمنامه “دزدیدن چتر سفید خوشحالی فروشی" فیلمنامه کوتاهی در ژانر فانتزی است و در عین حال دست روی یک سوژه اجتماعی میگذارد و با استفاده از المان های این سبک، سوژه خود را به گونه ای متفاوت بسط میدهد. این فیلمنامه از چند تکنیک در فیلمنامه نویسی استفاده کرده است که قبل از شروع لازم است درباره هر کدام از تکنیک ها توضیحات مختصری ارائه دهیم.

پیش داستان (back story) :پیش داستان در فیلمنامه معموال اتفاقی تلخ و مهم است که در گذشته برای شخصیت روی داده و زندگی زمان حال او را تحت تاثیر قرار داده است. این اتفاق خاص را (جراحت پیش داستان) مینامیم. جراحت پیش داستان، اتفاقی است که شخصیت نمیتواند از آن فرار کند و در واقع بخشی از خود اوست. شخصیت برای دستیابی به آرزوهایش و داشتن یک زندگی نرمال مجبور است که از شر آن خالص شود.

ژانر فانتزی (fantasy) :زیگفرید کراکوئر، نظریه پرداز، فانتزی سینمایی را داستانگویی یا تجربه ای بصری تعریف میکند که خارج از حوزه تجربه فیزیکی است. این واژه برای توصیف اثری به کار میرود که در دنیایی غیر واقعی روی میدهد. دنیای غیر واقعی میتواند در خواب باشد، سفر در زمان باشد و ..... . این ژانر در فیلمنامه نویسی با پیرنگهای مختلف ترکیب میشود و یک داستان فانتزی-عشقی، فانتزی-جنایی، فانتزی-اجتماعی و ... را خلق میکند.

مکاشفه نفس (Self revelation) :شناختی که شخصیت یا قهرمان فیلمنامه در نقطه اوج (در فیلمنامه بلند)، نسبت به خود پیدا میکند، مکاشفه نفس است. یکی از زیر شاخه های مکاشفه نفس، مکاشفه نفس روانشناختی است. در این نوع مکاشفه شخصیت برای نخستین بار با خودش روبرو میشود و این کار نه به آسانی، بلکه با دشوارترین و شجاعانه ترین اعمال قهرمان انجام می پذیرد. در فیلمنامه (دزدیدن چتر سپید خوشحالی فروشی)، سپیده دختری تنها، از یک جراحت پیش داستان عمیق رنج میبرد که این رنج با دیدن یگ گروه نمایش عروسکی، و همزمان با اخراج ناعادالنه اش از کار دوباره تشدید میشود. حاال سپیده تصمیم میگیرد که برای بازگرداندن حقوق از دست رفته اش با رنج بی امان خود روبرو شود. او خودش را به شکل ترس هایش درمیاورد. در واقع او دریافته است که باید برای یک بار که شده با ترسی عمیق که حاصل جراحت دوران کودکی اوست روبرو شود، آن را از ناخودآگاه به خودآگاهش وارد کند و همزمان با مواجهه با این ترس، حقش را از کارفرمای بی منطقش بستاند. او در این راه و در زمانی که خود را به شکل حاجی فیروز (ترس خود) درآورده است، در فضایی فانتزی، با خاطره تلخ دوران کودکی خود (شخصیت مرشد) روبرو میشود و با او گفتگو میکند. در این گفتگو پرده از راز سپیده و رنج و ترس هایش برداشته میشود و در نهایت در دنیایی که تصور میکند دنیای پس از مرگ است، از مرشد میخواهد که او را با خود ببرد. مرشد این کار را نمیکند و او را با خودش تنها میگذارد. چنانچه دیدیم، نویسنده در فیلمنامه کوتاه خود و در روایت داستان توانسته از چند تکنیک فیلمنامه نویسی به درستی استفاده کند و یک درام فانتزی-اجتماعی و روانشناختی خلق کند. فیلمنامه ای که در آن شخصیت در کشمکش با جامعه و با خود مجبور میشود با واقعیت خود و رنجش روبرو شود. با این حال این فیلمنامه که عناصر یک فیلمنامه بلند را دارد تزکیه نفس کاراکترش را کامل نکرده و با بازگرداندنش به دنیای زندگان در پایان فیلمنامه، سرنوشت او را تعیین نمیکند و آن را به عهده مخاطب میگذارد. فیلمنامه دزدیدن چتر سپید خوشحالی فروشی با تکیه بر انتخاب ژانر فانتزی، تصاویر خوبی خلق میکند و تلخی یک واقعیت اجتماعی را به صورت عریان به مخاطب نشان میدهد.

مهسا علینقیان